10 maja 2016 r. na zaproszenie Koła Prawa Rzymskiego i Kanonicznego Sapere Aude w jednym z audytoriów Wydziału Prawa i Administracji UMK w Toruniu wygłosiłem wykład pt. Obecność religii w przestrzeni publicznej III RP. Aspekty prawne i polityczne.

I.      Rozpocząłem od kwestii definicyjnych, wyjaśniając zastosowane w tytule pojęcia: religii oraz przestrzeni publicznej. Wskazałem także na różnice między przestrzenią publiczną a przestrzenią polityczną.

II.      Następnie przedstawiłem panoramę modeli relacji państwo-Kościół w ujęciu historycznym.

III.      Ważny fragment wykładu stanowiła analiza wydźwięku Soboru Watykańskiego II i jego wpływu na współcześnie propagowany przez Stolicę Apostolską model relacji państwo-Kościół, oparty na trzech zasadach:

a)      wolności religijnej,

b)      autonomii i niezależności Kościoła i państwa,

c)      współdziałania między Kościołem i państwem w osiąganiu dobra wspólnego. (Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes z 7 grudnia 1965 r., nr 76)

IV.      Następnie zaprezentowałem swoje autorskie definicje: modelu państwa wyznaniowego oraz przyjaznego rozdziału państwa i związków konfesyjnych (tzw. separacji skoordynowanej).

V.      Kolejna część wykładu dotyczyła szerokiej analizy podstaw prawnych stosunków państwo-Kościół w III RP w ujęciu chronologicznym:

1. Pakiet ustaw wyznaniowych z 17 maja 1989 r.:

a) Ustawa o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego,

b) Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania,

c) Ustawa o ubezpieczeniu społecznym duchownych

2. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 28 lipca 1993 r,

3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Preambuła oraz art. 25 i 53).

VI.      Po omówieniu aspektów prawnych skoncentrowałem się na charakterystyce instytucjonalnych form współdziałania państwa i związków wyznaniowych (m.in. Komisja Wspólna przedstawicieli rządu i Konferencji Episkopatu Polski).

VII.      Wiele uwagi poświęciłem na omówienie stanowiska św. Jana Pawła II wobec obecności religii w przestrzeni publicznej, cytując m.in. fragmenty homilii z Lubaczowa (1991) oraz Skoczowa (1995).

VIII.      Następnie scharakteryzowałem krótko kwestie finansowania konfesji w Polsce.

IX.      Znaczna część wykładu dotyczyła analizy obecności symboli religijnych w przestrzeni publicznej oraz nauczania religii w szkołach.

X.      Wskazałem też na ewolucję stanowiska Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce wobec wyborów parlamentarnych i prezydenckich.

XI.      Ostatnim obszarem analizy była kwestia dyskursu publicznego (w tym słusznego udziału Kościoła) wokół ochrony życia czy ideologii gender.

XII.      W podsumowaniu stwierdziłem, że: „Stabilność konstruktywnych relacji między państwem a religią wymaga, z jednej strony ich autonomii, z drugiej zaś – co nade wszystko trzeba podkreślić – owocnej współpracy w imię dobra wspólnego wszystkich obywateli. Ze względu na wspomniane czynniki tożsamościowe, historyczne, kulturowe, statystyczne, obecność religii w polskiej przestrzeni publicznej jest dopuszczalna, a w wielu kwestiach nawet potrzebna”.

Nagranie fragmentów wykładu dostępne jest pod linkiem:

Dziękuję za zaproszenie, promocję wydarzenia i frekwencję.

Serdecznie pozdrawiam, Paweł Machalski.