8 listopada 2022 r. w Bydgoszczy odbyła się ciekawa konferencja: „Gospodarowanie energią w gminie a transformacja energetyczna – innowacja czy konieczność?”. Wydarzenie zostało skierowane do samorządów lokalnych. Tematyka była poświęcona roli gmin w transformacji energetycznej, a zwłaszcza stojących przed nimi celów i wyzwań w obliczu nowej sytuacji geopolitycznej oraz rosnących cen energii. Osobny panel objął niezwykle aktualne wyzwania związane z energetyką obywatelską. Przedstawiciele wybranych klastrów energii i spółdzielni energetycznych zaprezentowali dobre praktyki z tego zakresu. Konferencję zorganizowało Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cites” przy współudziale samorządu Miasta Bydgoszczy.
Osobiście miałem zaszczyt i przyjemność wystąpić z tematem: „Wyzwania stojące przed samorządami lokalnymi w kontekście nowej sytuacji geopolitycznej, rosnących cen energii i działań UE zmierzających do uniezależnienia od paliw kopalnych”. W obszernej prelekcji scharakteryzowałem założenia aktualnego pakietu UE – RePowerUE, opartego na trzech podstawowych filarach: I. dywersyfikacji źródeł energii, II. produkcji ekologicznej energii oraz III. oszczędzaniu energii. Przedstawiłem też ogromną skalę środków z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) przeznaczonych na transformację energetyczną, w tym rozwój OZE i technologii wodorowych. Odpowiedź Polski na te działania wydaje się oczywista. Należy jak najszybciej zakończyć niepotrzebny spór z Unią Europejską i wrócić na drogę obustronnego poszanowania i konstruktywnego rozwoju. Środki dedykowane Polsce jako 5. państwu UE – zarówno z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF)/KPO jak i funduszy strukturalnych oraz pozostałych funduszy innowacyjnych są rekordowo wysokie i nie można ich nie wykorzystać. W znacznej mierze mogą one chociażby w ramach RPO przyczynić się do rozwoju Polski samorządowej, w tym transformacji energetycznej na poziomie regionalnym i lokalnym.
Dobre relacje z UE pozostają polską racją stanu, bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, ze względu na zagrożenie za wschodnią granicą. Nie będzie pełnego bezpieczeństwa energetycznego RP, w tym na poziomie lokalnym, bez skorzystania z finansowego wsparcia UE! Dodałem, że jednocześnie: „Nie będzie pewnego i pełnego bezpieczeństwa energetycznego ani na poziomie ogólnokrajowym, ani tym bardziej lokalnym, bez aktywnej roli samorządu terytorialnego, bez energetyki rozproszonej i obywatelskiej!”.
W dalszej części wystąpienia scharakteryzowałem zróżnicowanie narzędzi i mechanizmów zapewniania bezpieczeństwa energetycznego na poziomie państwowym oraz na poziomie samorządowym. Z poziomem centralnym/państwowym słusznie wiążą się inwestycje strategiczne takie jak: Gazoport w Świnoujściu, gazociąg Baltic Pipe, planowane pływające terminale LNG czy projektowane elektrownie jądrowe. Z poziomem samorządowym – regionalnym, a zwłaszcza lokalnym – należy wiązać nowe technologie OZE (biogazownie, biometanownie, farmy fotowoltaiczne i wiatrowe, a także rozwiązania hybrydowe), jak i nowe formy czy mechanizmy wytwarzania, dystrybucji, konsumpcji bądź sprzedawania energii, oparte na mechanizmach energetyki obywatelskiej i rozproszonej, takich jak klastry i spółdzielnie energetyczne oraz aktywność prosumencka mieszkańców. Omówiłem wyzwania stojące przed samorządami lokalnymi w kontekście transformacji energetycznej, a także problemy spowalniające ich realizację. Istotną barierą wciąż pozostaje kontrowersyjna „ustawa wiatrakowa” i zasada 10H, mocno ograniczająca inwestycje w wiatraki na lądzie. Stanowi ona zaprzeczenie ustrojowych zasad decentralizacji oraz subsydiarności. W ich świetle decyzje inwestycyjne powinny być podejmowane pośród gospodarzy konkretnej gminy i lokalnej społeczności, a funkcję narzędzia regulacyjnego powinien pełnić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a nie ustawowy zakaz dyktowany centralnie!
Ze względu na zawirowania geopolityczne, wiele uwagi poświęciłem potrzebie nowego odkrycia potencjału energetycznego polskiej wsi i rolnictwa, tj. konieczności rozwoju biogazowni, biometanowni, produkcji bio-LNG oraz wodoru. Ogólnonarodowy zrównoważony rozwój może odbywać się poprzez wzrost gospodarczy małych ojczyzn. Analogicznie bezpieczeństwo energetyczne państwa powinno być pochodną aktywności inwestycji podejmowanych na poziomie lokalnym.
