Polskie drogi do niepodległości
21 marca 2018 r. wziąłem udział w konferencji naukowej pt. “Polskie drogi do niepodległości”, zorganizowanej przez Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Toruniu, Wyższą Szkołę Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu oraz Katolickie Stowarzyszenie “Civitas Christiana”.
Tematy wystąpień dotyczyły m.in. stanowiska wielkich mocarstw wobec powrotu Polski na mapy Europy, wizji niepodległej Polski na początku XX w. czy roli Kościoła katolickiego w procesie odzyskiwania przez Polskę suwerenności. Pośród znamienitych referentów i gości należy wymienić m.in.: prof. Waldemara Rozynkowskiego (Dyrektora Instytutu Historii i Archiwistyki UMK), dra Jana Parysa (byłego Ministra Obrony Narodowej, pracownika MSZ), dra Jana Wiśniewskiego (koordynatora RODM – Toruń), Tomasza Nakielskiego i Marcina Kluczyńskiego z Katolickiego Stowarzyszenia “Civitas Christiana” oraz aktora – Dariusza Kowalskiego.
W roku jubileuszu 100-lecia odzyskania niepodległości przez naszą Ojczyznę takie inicjatywy są szczególnie potrzebne. Niech nas integrują, stanowiąc asumpt do refleksji i rzeczowej dyskusji!
Od inauguracji do kanonizacji… dyplomacja Stolicy Apostolskiej
Miło mi poinformować, że nakładem Wydawnictwa Adam Marszałek, ukazała się długo oczekiwana publikacja pod red. Elżbiety Alabrudzińskiej, pt. „Dylematy Europejskiej Dyplomacji XX-XXI wieku”. Problematyka książki obejmuje zróżnicowane aspekty stosunków międzynarodowych, w tym relacji dyplomatycznych – zarówno multilateralnych jak i bilateralnych. Pośród poruszonych obszarów badawczych znajdziemy m.in. kwestie dotyczące polskiej służby zagranicznej w Protektoracie Czech i Moraw, polityki zagranicznej Szwajcarii w okresie II wojny światowej czy stosunków rosyjsko-ukraińskich w 2014 roku. Wyodrębniona część książki została poświęcona szeroko rozumianej dyplomacji kościelnej – m.in. inicjatywom Pawła VI na polu międzynarodowym czy przedstawicielstwom wybranych Kościołów chrześcijańskich przy Unii Europejskiej.
Pośród kilkunastu rozdziałów znalazł się także mój artykuł pt. „Od inauguracji do kanonizacji. Dyplomatyczny wymiar wydarzeń okolicznościowych organizowanych przez Stolicę Apostolską w latach 2005-2014”. Wpisuje się on w przywołaną wyżej III część książki pt. „Kościoły a dyplomacja”. Analizie poddałem pięć spektakularnych i wyjątkowo istotnych – nie tylko dla Kościoła katolickiego – uroczystości ostatnich lat, tj. pogrzeb Jana Pawła II, beatyfikację oraz kanonizację Papieża-Polaka czy inauguracje pontyfikatów kolejnych biskupów Rzymu – Benedykta XVI i Franciszka. O ile religijny wymiar tych okoliczności doczekał się licznych komentarzy i publikacji, o tyle to co w nich polityczne czy dyplomatyczne wymagało skrupulatnego i poniekąd nowatorskiego opracowania. Naukowe wywody zostały urozmaicone poprzez liczne dane statystyczne oraz cytaty wypowiedzi – zarówno papieży, jak i polityków świeckich. Refleksje nad poszczególnymi wydarzeniami poprzedza część teoretyczna, mająca na celu przybliżenie istoty Watykanu i Stolicy Apostolskiej jako odrębnych, choć równie istotnych, podmiotów prawa międzynarodowego publicznego.
Zachęcam do lektury i serdecznie pozdrawiam, Paweł Machalski.
Ingres Biskupa Toruńskiego
Dziś Toruń stał się jakby namiastką Watykanu. W Katedrze ŚŚ. Janów – Matce kościołów diecezji – zgromadziło się kilkudziesięciu biskupów. Ojca Świętego Franciszka reprezentował abp Salvatore Pennacchio – nuncjusz apostolski w Polsce. Wszystko to za sprawą ingresu nowego ordynariusza toruńskiego – bpa Wiesława Śmigla, w którym miałem zaszczyt uczestniczyć.
Nuncjusz apostolski, życząc błogosławieństwa Bożego nowemu ordynariuszowi, podziękował też za 25-letnią posługę pierwszemu biskupowi toruńskiemu – Andrzejowi Suskiemu. W homilii bp Wiesław Śmigiel zadeklarował, że będzie zabiegał o to, „aby diecezja była gościnnym domem dla każdego, kto chce być bliżej Boga”. Nawiązując do ewangelicznego przesłania II niedzieli Adwentu, wezwał wiernych: „Prostujmy ścieżki życia na ile potrafimy, resztą zajmie się Bóg!”. Znamienne wydają się też biskupie słowa wypowiedziane do ludzi polityki: „Pokornie proszę polityków i samorządowców, głównie tych z diecezji toruńskiej, aby broniąc swoich przekonań i poglądów wyborców nie zapominali, że w sprawach regionu i troski o dobro wspólne warto być razem, a spór nie musi oznaczać kłótni. Ponad wszelkimi podziałami jesteśmy siostrami i braćmi, zatem nigdy nam nie wolno zapominać o wzajemnym szacunku”.
Warte zacytowania, ale i refleksji są też słowa z listu Prezydenta RP Andrzeja Dudy skierowanego do nowego ordynariusza toruńskiego: „Nowoczesność nie oznacza odcięcia się od najgłębszych źródeł naszej kulturowej tożsamości”.
Uroczystość ingresu bpa Wiesława – mojego Biskupa – stanowiła dla mnie źródło głębokich przeżyć – nie tylko ze względu na zainteresowania naukowe, ale przede wszystkim w wyniku formacji duchowej wyniesionej z rodzinnego domu.
Wspólnie o Konstytucji
18 października b.r. wziąłem udział w zorganizowanej przez Kancelarię Prezydenta RP debacie konsultacyjnej, wpisującej się w kampanię społeczno-informacyjną „Wspólnie o Konstytucji”. Spotkanie z udziałem m.in. Ministra Pawła Muchy – prezydenckiego Pełnomocnika ds. referendum konsultacyjnego – odbyło w Ratuszu Staromiejskim w Toruniu. Zmiany w Konstytucji RP z 1997 r. (a być może rewizja całej ustawy zasadniczej) z pewnością są potrzebne. Obecna konstytucja została opracowana i uchwalona w czasie dominacji środowisk postkomunistycznych. Brakuje w niej wyraźnego “odcięcia” od prawa stanowionego w dobie PRL. Sytuację polityczną drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych cechowały zupełnie różne od obecnych realia. Polska nie była jeszcze ani członkiem NATO, ani Unii Europejskiej. Ustawa zasadnicza nie zawiera zatem bezpośredniej regulacji dotyczącej relacji prawa europejskiego do polskiego. A chodzi tu przecież o gwarancję suwerenności i zabezpieczenie tożsamości kształtowanej w ciągu ponad 1050-letnich dziejów.
Warto ponadto poddać refleksji słowa preambuły. To nie jest jakiś tam nieznaczący wstęp, mający co najwyżej wypełnić pierwszą jednostkę redakcyjną. Preambuła – jako swoiste wprowadzenie aksjologiczne, istotne dla interpretacji całej ustawy zasadniczej – powinna w większym stopniu odzwierciedlać chrześcijańskie dziedzictwo narodu, akcentować wartości tożsamościowe i suwerenność! Między innymi w tej sprawie wypowiadałem się w czasie toruńskiej debaty.
Polecam artykuł dra Krzysztofa Szczuckiego pt. „Kim jesteśmy i dokąd zmierzamy, czyli o wspólnych fundamentach”: http://www.rp.pl/Rzecz-o-prawie/310269892-Jaka-powinna-byc-preambula-do-konstytucji.html
Za Kancelarią Prezydenta RP Andrzeja Dudy warto zadać pytania: Jaka konstytucja jest potrzebna Polsce XXI wieku? W jaki sposób ustawa zasadnicza ma chronić interesy Państwa Polskiego i Narodu? Jak nasza konstytucja ma odpowiedzieć na wyzwania współczesnego świata?
Zachęcam do refleksji i serdecznie pozdrawiam, Paweł Machalski.
Druga książka, tym razem współautorska!
Miło mi poinformować, że właśnie ukazała się książka pt. „Samorząd terytorialny w systemie administracji publicznej” (Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2017). Jako jeden z współautorów gorąco polecam ją wszystkim zainteresowanym tą problematyką – samorządowcom, urzędnikom, pracownikom akademickim i studentom, szczególnie kierunków prawno-społecznych.
Dziękuję Panu Drowi Robertowi Gawłowskiemu, Prodziekanowi bydgoskiego wydziału Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu za zaproszenie mnie do tego projektu! Traktuje je jako wyraz życzliwości i uznania dla mojego dotychczasowego dorobku naukowego z zakresu administracji publicznej, w tym samorządu terytorialnego. Warszawskiej oficynie – CeDeWu, dziękuję natomiast za wyjątkowo sprawny proces wydawniczy!
W opinii recenzentów (Prof. Ludwika Habudy i Dra Michała Szewczyka) atutem publikacji jest m.in. nowatorskie ujęcie poruszonej problematyki – wyłamanie się z dominującej w Polsce konwencji pisania na temat samorządu terytorialnego. Istotnie, obok typowych zagadnień ustrojowych, znajdziemy w niej również treści dotyczące:
– relacji rządowo-samorządowych,
– współpracy krajowej i zagranicznej gmin, powiatów i województw,
– partycypacji społecznej,
– projektów metropolitarnych,
– postulatów zmian w funkcjonowaniu samorządu terytorialnego.
Wobec niektórych, tak stanowczo zaprezentowanych w Słowie wstępnym tez – zwłaszcza tych dotyczących stosunku obecnej władzy centralnej do samorządu terytorialnego – pozwolę sobie wyrazić zdanie odrębne. Swoje opinie na ten temat przedstawiam natomiast w dziesiątym – podsumowującym rozdziale, pt. „Wyzwania, dylematy i postulaty zmian w funkcjonowaniu samorządu terytorialnego”. Analiza treści całej książki – a zwłaszcza wspomnianego Słowa wstępnego i ostatniego rozdziału – zaświadczy o tym, że pluralizm opinii w polskiej nauce ma się dobrze!
Spis treści oraz informacje na temat książki wraz z możliwością zakupu znajdują się na stronie Wydawnictwa: http://cedewu.pl/Samorzad-terytorialny-w-systemie-administracji-publicznej-p1913
Zachęcam do lektury, Paweł Machalski.
Polska w dyplomacji europejskiej
Z radością informuję, że we wrześniu ukazała się książka pt. „Polska w dyplomacji europejskiej w XX-XXI wieku” (red. E. Alabrudzińska, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2017). Publikacja składa się z trzech części. Pierwsza z nich dotyczy II Rzeczpospolitej (m.in. dyplomacji Józefa Piłsudskiego i jego współpracowników). Okres PRL został słusznie pominięty. Polska dyplomacja tego czasu – o ile można w ogóle używać takiego określenia w odniesieniu do lat 1944-1989 – niestety nie była samodzielna ze względu na dyktat płynący z Kremla. Druga część dotyczy zatem roli polskiej dyplomacji po 1989 roku (m.in. stosunków polsko-szwajcarskich czy znaczenia polskiej dyplomacji w czasie wojny gruzińsko-rosyjskiej 2008 r.). Wreszcie trzecia część zawiera analizy związane z nowymi wyzwaniami stojącymi przed polską dyplomacją.
Druga część książki zawiera m.in. rozdział/artykuł mojego autorstwa pt. „Ku ratyfikacji konkordatu: stosunki dyplomatyczne między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską w latach 1989-1998”. Główna jego teza sprowadza się do stwierdzenia, że wydarzenia polityczne przełomu ustrojowego z 1989 r. w znacznym stopniu przyczyniły się do rewizji modelu relacji między Państwem Polskim a Kościołem katolickim, otwierając wieloetapowy proces normalizacji wzajemnych stosunków w wymiarze prawnym, politycznym i społecznym.
Polecam lekturze i serdecznie pozdrawiam, Paweł Machalski.
Czas na Bałkany!
Korzystając z ostatnich wakacyjnych dni, warto nieco urozmaicić tematykę tej strony. Odłóżmy na chwilę naukowe publikacje, artykuły i konferencje, aby przenieść się na podróżniczy szlak.
W ciągu dziesięciu sierpniowych dni odwiedziłem sześć państw, w tym cztery stolice, oraz wiele atrakcyjnych miejsc. Zaczęło się od Sarajewa – stolicy Bośni i Hercegowiny – miasta łączącego wiele kultur, tradycji i religii. Następnie po raz kolejny zachwyciłem się Dubrownikiem – perłą w chorwackiej koronie – najbardziej urokliwym miastem Dalmacji, docenionym nie tylko przez UNESCO.
Po raz pierwszy miałem przyjemność odwiedzić Czarnogórę, spacerując po wąskich kamiennych uliczkach Kotoru (podobnie jak Dubrownik, perły UNESCO) oraz Budvy.
Trasa wyprawy wykroczyła poza państwa postjugosławiańskie. Na mojej podróżniczej mapie znalazła się także Albania – izolująca się od reszty świata w trudnych czasach powojennego reżimu. Stolica – Tirana nie zachwyca rozmachem architektury. Zaskakuje za to brak stołecznego zgiełku i zabiegania… Główne place i ulice miasta świecą wręcz pustkami (!). Nieco bardziej urokliwa jest historyczna Kruja z malowniczo położoną pośród gór twierdzą Skanderbega – albańskiego bohatera narodowego. Na chwile relaksu nad Adriatykiem polecam drugie co do wielkości miasto Albanii – Durres, słynące z wielkiego portu i szerokich plaż.
W Macedonii na szczególną uwagę zasługuje Ochryda, malowniczo położona nad wielkim jeziorem. Za sprawą licznych kamiennych cerkwi, przenosimy się tam w klimaty typowe dla południowego prawosławia. Stolica państwa – Skopje, miasto narodzin najsłynniejszej Albanki świata – Św. Matki Teresy z Kalkuty – w ostatnich latach przechodzi modernizację. Powstało wiele monumentalnych pomników (m.in. Filipa II czy Aleksandra Macedońskiego) oraz gmachów. Z dawnych wieków zachowały się m.in. monumentalna twierdza, kamienny most na rzece Wardar czy architektura z okresu panowania tureckiego w muzułmańskiej części miasta.
Wyprawę zwieńczyły odwiedziny Serbii. Malowniczo położona u ujścia Sawy do Dunaju stolica państwa – Belgrad – pod względem architektury raczej się nie wyróżnia. Może zadziwiać natomiast jego wielkość. W metropolii liczącej ponad 1 700000 mieszkańców – przeżywającej największy rozrost w czasach jugosławiańskich – zameldowany jest co czwarty Serb.
Lazurowe wody Adriatyku, malownicze góry i wyspy, położone na zboczach wzgórz wioski z charakterystycznymi pomarańczowymi dachówkami, urozmaicone pod względem architektury miasta (muzułmańskie, egzotyczne, ale i iście europejskie)… Z pewnością potwierdza się stwierdzenie, że na Bałkanach „każdy znajdzie coś dla siebie”.
Kolejna publikacja – W dwusetną rocznicę protokołu dyplomatycznego
Miło mi poinformować, że właśnie ukazała się interesująca publikacja naukowa pt. „1815 – 2015. W dwusetną rocznicę protokołu dyplomatycznego”, wydana pod redakcją prof. Elżbiety Alabrudzińskiej przez Wydawnictwo Adam Marszałek.
Książka składa się z trzech części. Pierwsza z nich dotyczy aspektu historycznego (m.in. francuskich kardynałów koronnych czy idei neutralności), druga czasów współczesnych, natomiast trzecia zróżnicowanych problemów międzynarodowych widzianych oczami dyplomatów ( takich jak m.in. kryzys migracyjny).
W części drugiej znalazł się rozdział mojego autorstwa pt. „Stolica Apostolska jako podmiot współczesnych stosunków dyplomatycznych”. Dowodzę w nim, że utrzymywanie stosunków dyplomatycznych z państwami oraz organizacjami międzynarodowymi stanowi jeden z kluczowych atrybutów Stolicy Apostolskiej, świadczących nie tylko o jej podmiotowości prawnomiędzynarodowej, ale i o znaczeniu we współczesnym świecie. Istotna rola dyplomacji papieskiej jest uzasadniona i ma na celu podkreślenie rangi międzynarodowej Biskupa Rzymu, wypełnianie misji Kościoła rzymskokatolickiego oraz urzeczywistnianie wartości uniwersalnych pośród społeczności międzynarodowej.
Zachęcam do lektury, Paweł Machalski.
Konferencja w Europejskim Centrum Solidarności
Pamięć o ważnych wydarzeniach trzeba pielęgnować, a istotne rocznice (zwłaszcza te okrągłe) warto akcentować. 11 i 12 czerwca b.r. przypadła 30 rocznica pierwszej wizyty Jana Pawła II w Trójmieście. W 1987 r. Ojciec Święty odwiedził najpierw Gdynię, a następnie Gdańsk. Msze Św. odprawione na gdyńskim Skwerze Kościuszki czy gdańskiej Zaspie (słynny ołtarz w kształcie monumentalnego okrętu), a także odwiedziny Westerplatte urosły do rangi symboli i swoistych zwiastunów politycznego przełomu.
Podkreślając rangę tych wydarzeń, Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku, w dniach 12-13 czerwca b.r. zorganizowało konferencję naukową pt. „Papieskie Pielgrzymki w PRL”. Problematyka referatów okazała się bardzo zróżnicowana i objęła zarówno aspekty logistyczno-organizacyjne trzech pierwszych pielgrzymek, kwestie nastawienia ówczesnych władz państwowych wobec pielgrzymów, papieskiego przesłania czy wydźwięku spotkań Papieża z rodakami w dokumentach archiwalnych.
Osobiście miałem zaszczyt wygłosić prelekcję pt. „Św. Jan Paweł II wobec idei jedności i integracji europejskiej. Analiza porównawcza przesłania pielgrzymek do PRL i wolnej Polski”.